Het onderwerp ‘klimaat’ leidt soms tot felle discussies. Groepen staan bijvoorbeeld lijnrecht tegenover elkaar en beschuldigen elkaar van onwaarheden over de klimaatcrisis. Wij lichten een aantal veelgehoorde mythes uit en vertellen hoe het écht zit.

“Nederland is maar een klein land. Wij dragen nauwelijks bij aan de klimaatcrisis.”

Onder het mom ‘de grootste vervuiler moet het meeste betalen’ denken sommige mensen dat vooral China, de Verenigde Staten en Rusland verantwoordelijkheid moeten nemen om de klimaatcrisis te bestrijden. Deze landen zijn inderdaad groot, hebben veel inwoners en dragen enorm bij aan de uitstoot van broeikasgassen, maar zo simpel is het niet. China is namelijk óók een van de grootste investeerders in hernieuwbare energie.

De klimaatcrisis is een mondiaal probleem dat zich niet beperkt tot landsgrenzen. Bovendien geldt het argument niet dat Nederland maar een klein landje is. Nederland is namelijk de op een na grootste landbouwexporteur ter wereld! Bovendien is Nederland het meest veedichte land ter wereld, wat er niet alleen voor zorgt dat ziektes makkelijk van dier op mens overspringen (zoals met Q-koorts in 2009), maar ook dat het stikstofprobleem enorm is. Een stikstofoverschot leidt tot verzuring van de bodem, een afname van de biodiversiteit en de productie van lachgas (N2O), een broeikasgas dat minstens 265 keer zo krachtig is dan CO². Ook uit al het opgeslagen mest komen veel methaan en lachgas vrij. Nederland draagt dus enorm bij aan de uitstoot van broeikasgassen en heeft een grote verantwoordelijkheid in het terugdringen daarvan.

“En hoe zit het dan met de boeren? Die moeten toch hun brood verdienen.”

Zodra het over stikstof gaat, gaat het over boeren. We herinneren ons allemaal nog wel de boerenprotesten van vlak voor de coronapandemie. Het krimpen van de veestapel is noodzakelijk om de stikstofuitstoot te verlagen. Natuurlijk liggen verantwoordelijkheden daarvoor ook bij de luchtvaart en ander verkeer. Het snelheidslimiet op snelwegen werd bijvoorbeeld al aangepast. Toch draagt de Nederlandse landbouwsector voor 45% bij aan de stikstofuitstoot.

Of dat de schuld van de boeren is? Nee, eerder van het systeem waarin we leven. De intensieve veeteelt zoals we die nu kennen, is pas ontstaan na de Tweede Wereldoorlog. Er heerste een voedseltekort in Nederland, waarop de toenmalige minister van Landbouw besloot: dit nooit meer. Hij gaf subsidies aan boeren om hun veestapel uit te breiden, zodat er voor iedereen voedsel beschikbaar kwam tegen een lage prijs. De productie per dier nam toe. Dat breidde zich uit tot specialisatie en schaalvergroting. Kleine kippenboerderijen werden gigantische vleeskuikenbedrijven. Om terug te gaan naar een systeem met minder dieren, hebben boeren financiële hulp nodig. Ze zullen dus subsidies moeten krijgen voor de transitie naar een duurzame en diervriendelijke landbouw.

Naar elkaar blijven wijzen heeft in dit geval geen zin. De veestapel moet drastisch krimpen om de klimaatcrisis te bestrijden. Alleen met een forse krimp van het aantal dieren dat in Nederland wordt gefokt, gebruikt en gedood, krijgt de natuur weer lucht en kan zij langzaam gaan herstellen van de jarenlange overbelasting. Het helpt bovendien het bestrijden van de klimaatcrisis en het verbeteren van het dierenwelzijn en de volksgezondheid.

“Het klimaat verandert altijd. De mens heeft daar geen schuld aan.”

In de 4,5 miljard jaar die de aarde bestaat, is het klimaat inderdaad door de eeuwen heen veranderd. Koude en warme periodes hebben elkaar afgewisseld. Dat komt bijvoorbeeld door vulkaanuitbarstingen, meteorietinslagen, de activiteit van de zon en de toename van broeikasgassen in de lucht. De snelle opwarming van de aarde die we nu zien, staat echter los van de natuurlijke cycli. Door menselijk toedoen neemt de uitstoot van broeikasgassen snel toe. Dat komt bijvoorbeeld door de verbranding van aardolie, aardgas en steenkool (voor menselijk gebruik van energie) en de toename van methaan (vooral voor de productie van vlees, zuivel en eieren). Door al die broeikasgassen stijgt de temperatuur, waardoor de poolkappen smelten en de zeespiegel stijgt. Ook leidt het tot extreme droogte én extreme neerslag. Overstromingen leiden wereldwijd tot vernietiging van landbouwgrond, mislukte oogsten, hongersnood en klimaatvluchtelingen. De wereldwijde temperaturen zijn nu op hun hoogst sinds het begin van de geschiedenis. Uit onderzoek blijkt dat die opwarming wordt veroorzaak door menselijke activiteiten, zoals dus de verbranding van fossiele brandstoffen, ontbossing en landbouw.

“Klimaatverandering is een marketingtruc om geld te verdienen aan hernieuwbare energiebronnen.”

Volgens sommigen is hernieuwbare energie duur door de investering. Zonne-energie en onshore windenergie zijn echter de goedkoopste manieren om elektriciteit op te wekken. De energie die ze produceren is veel goedkoper dan het gebruik van kernenergie, gas en fossiele brandstoffen. Bovendien worden de kosten van duurzame energie steeds goedkoper door allerlei duurzame ontwikkelingen. Het is gek dat overheden nog steeds fossiele brandstoffen steunen, terwijl ze voldoende geld hebben om in technologie te investeren. De reden waarom ze dat niet doen heeft te maken met het economische systeem waarin we leven.

“Planten hebben nou eenmaal CO² nodig.”

Het is een echt gehoord argument om de klimaatcrisis onder de tafel te schuiven: planten hebben nou eenmaal koolstofdioxide nodig. Natuurlijk hebben planten CO² nodig om te overleven. Van nature is er genoeg CO2 in de lucht voor planten en bossen om op te slaan. Koolstofdioxide maakt deel uit van het natuurlijke ecosysteem. Ze kunnen echter niet oneindig veel CO² absorberen en dus staat de snelle toename van CO² in de lucht door menselijk gebruik hier los van. Bovendien neemt de hoeveelheid bossen juist af door ontbossing, voor menselijke voedselproductie.

Het gesprek aangaan

Voor alle mensen die na bovenstaande informatie nog zeggen dat klimaatverandering een probleem van de toekomst is: de klimaatcrisis speelt nu. Dat is nu al zichtbaar en de gevolgen worden alleen nog maar erger. En voor degenen die echt geloven dat we ons nu nog niet druk hoeven te maken: wil je dit probleem op de schouders van toekomstige generaties leggen? En daarmee dus ook op die van je kinderen en kleinkinderen?

Bedenk ook: hoe heftiger mensen reageren, hoe meer ze zich aangevallen voelen. Als iets iemand echt niet interesseert, gaat die er ook niet verder op in. Eigenlijk weten heel veel mensen wel dat er iets aan de hand is en dat er iets moet gebeuren, alleen vinden ze het vaak moeilijk om hun mening bij te stellen in het bijzijn van anderen. Van mening veranderen wordt vaak als iets slechts gezien. Voortschrijdend inzicht en leren worden dan weggezet als ‘draaien’ of ‘overstappen naar de andere kant’. Juist dat denken in ‘kanten’ is een probleem en stagneert positieve verandering. Door meer informatie tot je te nemen, meer te lezen en te luisteren, kun je tot de conclusie komen dat je mening is veranderd. Leer van klimaatwetenschappers en ben niet bang om terug te komen op een eerder getrokken conclusie.

Het gesprek aangaan over de klimaatcrisis kan zo complex zijn dat Marije van der Made er een boek over schreef. In Dit gebeurt er als je duurzaam gaat leven veegt ze alle misvattingen over een bewuste levensstijl van tafel en laat ze zien hoe je een lastige discussie voortaan omtovert tot een positief gesprek.

Vond je dit artikel over mythes over de klimaatcrisis interessant om te lezen? Lees dan ook: Over de klimaatcrisis, leven in de deciding decade.